ιππική

Όρος που χρησιμοποιείται για να εκφράσει το σύνολο των αγώνων που διεξάγονται με άλογα και κατά προέκταση ό,τι αφορά την εκτροφή και την εκγύμναση των αλόγων. Η ι. από αθλητική άποψη διαιρείται σε ιππασία και ιππικούς αγώνες. ιππασία. Η τέχνη της ίππευσης. Περιλαμβάνει την επιπεδοδρομία ή φυσική ιππασία και την ιππασία ανώτερης τεχνικής. Στη φυσική ιππασία περιλαμβάνονται οι αγώνες δρόμου, οι αγώνες δεξιοτεχνίας, οι μεικτοί αγώνες, το παιχνίδι του πόλο και το κυνήγι της αλεπούς. Η φυσική ιππασία είναι καθαρά ερασιτεχνική απασχόληση. Για τον λόγο αυτό οι νικητές των σχετικών αγωνισμάτων αμείβονται μόνο με κύπελλα, μετάλλια, διπλώματα κλπ. και ορισμένες φορές με μικρές χρηματικές αμοιβές για τα έξοδα συντήρησης και μεταφοράς του αλόγου τους. Μόνο στους διεθνείς αγώνες οι διάφορες εθνικές ομοσπονδίες πληρώνουν τα έξοδα διαμονής των διαγωνιζομένων και των αλόγων της επίσημης ομάδας, όταν μετακινείται μακριά από την έδρα της. Αντίθετα, η ιππασία ανώτερης τεχνικής συνιστά ειδικό άθλημα, συχνά έχει επαγγελματικό χαρακτήρα, όπως για παράδειγμα στην ισπανική σχολή ιππασίας της Βιέννης, και αποτελεί θέαμα για το κοινό έναντι αμοιβής. ιππικοί αγώνες. Πρόκειται για ατομικά αγωνίσματα που περιλαμβάνουν υπερπήδηση εμποδίων barrage (τουλάχιστον 12 εμπόδια με ταχύτητα 350 μ. το λεπτό), αντοχής, ύψους και υπερπήδησης υδάτινων εμποδίων. Τέτοιοι αγώνες τελούνται σε γήπεδα με χλόη ή άμμο, με ξύλινους φράχτες ή σε στεγασμένα ιπποδρόμια, συνήθως με κινητά τεχνητά εμπόδια. Σκοπός του αγώνα είναι η εκτέλεση μιας διαφορετικής κάθε φορά διαδρομής με την υπερπήδηση όλων των προκαθορισμένων εμποδίων. Νικητής θεωρείται το διώνυμο (το ζεύγος άλογο-αναβάτης) που τερματίζει τη διαδρομή έχοντας διαπράξει τα λιγότερα σφάλματα. Τα σφάλματα που γίνονται κατά τη διάρκεια της διεξαγωγής των ατομικών αγωνισμάτων (εσφαλμένη διαδρομή που δεν διορθώθηκε, κατάρριψη εμποδίου, άρνηση του αλόγου να υπερπηδήσει το εμπόδιο, πτώση του αλόγου και του αναβάτη κλπ.) καταλογίζονται σύμφωνα με διάφορα κριτήρια. Τα συνηθέστερα είναι εκείνα που καθορίστηκαν με τους πίνακες Α και Β και από τον κανονισμό των λεγόμενων αμερικανικών αγώνων. Κατά τον πίνακα Α, κάθε σφάλμα καταλογίζεται με ένα αρνητικό βαθμολογικό σημείο. Κατά τον πίνακα Β, κάθε σφάλμα τιμωρείται με έναν ορισμένο αριθμό δευτερολέπτων, τα οποία προστίθενται στον πραγματικό χρόνο μέσα στον οποίο έγινε η διαδρομή. Στους αμερικανικούς αγώνες, τέλος, κάθε διώνυμο πρέπει να διανύσει το μεγαλύτερο τμήμα της διαδρομής και να υπερπηδήσει τα περισσότερα εμπόδια μέσα σε έναν ορισμένο χρόνο. Η κλίμακα των δυσκολιών των διαφόρων διαδρομών καθορίζεται στις κατηγορίες Δ (δύσκολη) και Ε (εύκολη), ενώ μια ειδική κατηγορία Σ (στοιχειώδης) προορίζεται για τους ερασιτέχνες ιππείς, οι οποίοι στην προηγούμενη αγωνιστική περίοδο είχαν προκριθεί ως κατάλληλοι λιγότερο από τρεις φορές. Στο ειδικό αγώνισμα εμποδίων barrage, αντίθετα, νικά το διώνυμο που με το σύστημα του αποκλεισμού κατορθώνει να επικρατήσει των ανταγωνιστών του σε σειρά υπερπήδησης εμποδίων, τα οποία, αν χρειαστεί, επαναλαμβάνονται και γίνονται ψηλότερα. Οι αγώνες αυτοί διαιρούνται σε εθνικούς (CN), διεθνείς (CHI) και επίσημους διεθνείς (CHIO). Σήμερα οι πιο γνωστοί επίσημοι διεθνείς αγώνες είναι του Λονδίνου, της Γενεύης, του Άαχεν, της Ρώμης, του Δουβλίνου, της Βιέννης, του Βερολίνου κ.ά. Στους αγώνες υπερπήδησης υδάτινων εμποδίων και ύψους, τέλος, νικά το διώνυμο που σε ορισμένο αριθμό διαδοχικών αγωνισμάτων κατορθώνει να υπερπηδήσει ένα εμπόδιο εξαιρετικού ύψους ή πλάτους. αγώνες δεξιοτεχνίας. Αποτελούνται από σύνολο ασκήσεων που έχουν σκοπό να αποδείξουν τις ικανότητες και τον βαθμό εκγύμνασης του αλόγου καθώς και την επιδεξιότητα και το στιλ του αναβάτη. Τα αγωνίσματα αυτά διεξάγονται σε τετράγωνα με άμμο ή χλόη, διαιρεμένα σε τομείς, μέσα στους οποίους το διώνυμο πρέπει να κάνει μια σειρά προκαθορισμένων γυμνασμάτων. Στους Ολυμπιακούς αγώνες τα γυμνάσματα αυτά είναι 37: είσοδος στο στίβο με ελεύθερο βηματισμό, αλλαγή βήματος, διαγώνιος και πλευρικός βηματισμός, διάφορα είδη καλπασμού και τροχασμού, στάσεις, στροφές, μισοστροφές, σταματήματα, ακινητοποιήσεις, βηματισμός προς τα πίσω, ξεκίνημα με καλπασμό, πέρασμα από υποχρεωτικά σημεία κλπ. αγώνες καλπασμού σε ομαλό έδαφος. Χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με την ηλικία, το βάρος και την εθνικότητα του αλόγου σε συσχετισμό με τον χαρακτήρα του ίδιου του αγωνίσματος (δρόμος κατά ηλικίες, κλασικός, για πώληση, μεικτός κλπ.). Στον δρόμο, τα άλογα ιππεύουν αναβάτες (τζόκεϊ) που χρησιμοποιούν πολύ ελαφρές σέλες. Ο ίδιος ο αναβάτης για να βαρύνει λιγότερο το άλογο πρέπει να είναι μικρόσωμος και το βάρος του να μην υπερβαίνει τα 52 κιλά (65 κιλά για τους gentlemen-riders). O αναβάτης πρέπει να ρυθμίζει την πορεία του αλόγου έτσι ώστε να διατηρείται η δύναμή του έως το τέλος της κούρσας και να το παροτρύνει ή να το συγκρατεί με τη φωνή ή το μαστίγιο, όταν παρουσιάζεται ανάγκη. Μερικές φορές, για να εξασφαλίζεται η δίκαιη αναμέτρηση των αλόγων, γίνεται προσπάθεια να εξισωθεί η αντοχή, η δύναμη και η ταχύτητά τους με μεγαλύτερο ή μικρότερο συμπληρωματικό βάρος που προσθέτει σε βάρος του αναβάτη και της σαγής (αγώνες με handicap). Με βάση την ηλικία των αλόγων, καθορίζεται το μήκος της διαδρομής που θα διατρέξουν. Το μήκος αυτό δεν μπορεί να είναι μικρότερο από 800 μ. για τα άλογα κάτω των 3 ετών και μικρότερο από 1.000 μ. για τα μεγαλύτερα. Σύμφωνα με τον κανονισμό, κάθε ημέρα ιπποδρομιών τουλάχιστον το ένα τρίτο των αγώνων δρόμου πρέπει να καλύπτει απόσταση μεγαλύτερη των 2.000 μ. αγώνες τροχασμού. Είναι οι αγώνες ταχύτητας με άμεσο ανταγωνισμό, κατά τον οποίο τα άλογα πρέπει να τρέχουν (αντίθετα από τη φύση τους) με τροχασμό, σέρνοντας αμαξάκι (sulky), όπου κάθεται ο οδηγός. Οι αγώνες διεξάγονται σε διαδρομή 1.000, 1.600 ή 2.000 μ. και διαιρούνται ανάλογα με την ηλικία, το χρηματικό έπαθλο, το φύλο και μερικές φορές την εθνικότητα των αλόγων (αγώνες με περιορισμούς). Οι αγώνες αυτοί επίσης υποδιαιρούνται σε αγώνες με handicap –ένα ή περισσότερα άλογα δηλαδή ξεκινούν σε απόσταση από τα υπόλοιπα, προκειμένου να υπάρχει δίκαιος ανταγωνισμός ανάμεσα σε άλογα με διαφορετική αντοχή, ταχύτητα ή δύναμη– και σε αγώνες ισοτιμίας, όπου όλα τα άλογα ξεκινούν συγχρόνως από την ίδια γραμμή. Οι οδηγοί, αντίθετα από τους αγώνες καλπασμού, δεν χρειάζεται να έχουν ορισμένο βάρος. Από τους σπουδαιότερους αγώνες τροχασμού αναφέρονται το Prix d’ Amérique, που γίνεται στη Γαλλία κάθε τελευταία Κυριακή του Ιανουαρίου, το Derby με ισότητα, που γίνεται την ημέρα του αγίου Πέτρου (29 Ιουνίου) στη Ρώμη, και η Λοτερία του Avιάvo, για άλογα όλων των χωρών. δρόμοι με εμπόδια. Περιλαμβάνουν δρόμους πάνω από φράχτες (όπου τα εμπόδια αποτελούνται μόνο από μικρούς και μεγάλους φράχτες), steeple-chase (όπου τα εμπόδια είναι διαφόρων ειδών), cross-country (με διαδρομή κατά ένα μέρος έξω από τον στίβο και με φυσικά εμπόδια), διαδρομές υπαίθρου (όπου η διαδρομή είναι εξ ολοκλήρου στην ύπαιθρο με φυσικά ή τεχνητά εμπόδια πάνω σε ποικίλο έδαφος). Ο δρόμος με φράχτες πρέπει να έχει μήκος τουλάχιστον 2.500 μ. για άλογα μέχρι τριών ετών και πάνω από 2.600 μ. για άλογα 4 ετών και μεγαλύτερα. Κάθε διαδρομή steeple-chase δεν μπορεί να είναι μικρότερη από 2.500 μ. Στα πρώτα 300 μ. πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον 9 εμπόδια, στα οποία προστίθενται τουλάχιστον ένα εμπόδιο κάθε 300 μ. για το υπόλοιπο της διαδρομής. Το πρώτο και το τελευταίο εμπόδιο πρέπει να είναι μικρός ή μεγάλος φράχτης. Η μικρότερη απόσταση για το cross-country είναι 3.500 μ., εκτός από ειδικές περιπτώσεις, και η διαδρομή πρέπει να διακόπτεται από τουλάχιστον 10 εμπόδια στα πρώτα 300 μ. και τουλάχιστον ένα εμπόδιο κάθε 300 μ. στην υπόλοιπη απόσταση. ιπποδρομίες. Ιππικοί αγώνες ταχύτητας με καλπασμό (σε ομαλό έδαφος και με εμπόδια) και τροχασμό επαγγελματικού χαρακτήρα, που συνοδεύονται από σημαντικά χρηματικά έπαθλα. Υπάρχουν και ιπποδρομίες ερασιτεχνικού χαρακτήρα, στις οποίες οι αναβάτες (gentlemen-riders) και οι ιδιοκτήτες των αλόγων δεν παίρνουν χρηματικά βραβεία. Σκοπός των ιπποδρομιών είναι η βελτίωση της ράτσας των αλόγων με προσεκτική επιλογή τους. Οι ιπποδρομίες γίνονται σε ειδικούς στίβους (ιπποδρόμους) και η ηλικία των αλόγων που μπορούν να συμμετάσχουν σε αυτές περιορίζεται, εκτός από μερικές εξαιρέσεις, από 2 έως 10 ετών για τα αρσενικά και από 2 έως 7 ετών για τα θηλυκά άλογα. Τις ιπποδρομίες μπορεί να παρακολουθήσει και το κοινό πληρώνοντας εισιτήριο και ποντάροντας σε αμοιβαίο στοίχημα είτε στα ειδικά ταμεία είτε σε πράκτορες (book-makers)· η δραστηριότητα των τελευταίων όμως απαγορεύεται σε πολλές χώρες. Στην Ελλάδα οι ιπποδρομίες διεξήχθησαν για πρώτη φορά το 1925, όταν ιδρύθηκε η Προνομιούχος Ελληνική Εταιρεία Ιπποδρομιών με νόμο που καθορίζει και τον τρόπο λειτουργίας της (βλ. λ. ιππόδρομος). Δεν υπάρχουν διεθνείς κανονισμοί ιπποδρομιών και οι διεθνείς αγώνες γίνονται με πρωτοβουλία των εθνικών οργανώσεων. Πλήρες. Είναι ο κλασικός αγώνας επιπεδοδρομίας που συγκεντρώνει τρία ατομικά αγωνίσματα (επιδεξιότητας, αντοχής και ιππικού αγώνα) και διεξάγεται σε τρεις συνεχείς ημέρες. Η επιδεξιότητα και ο ιππικός αγώνας έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά με τα απλά αγωνίσματα. Το αγώνισμα αντοχής όμως γίνεται σε φυσική διαδρομή 30-40 χλμ. στην ύπαιθρο. Στο αγώνισμα αυτό κάθε ζεύγος πρέπει να κάνει διαδοχικά, σύμφωνα με προκαθορισμένο πίνακα, διαδρομή με τροχασμό ή καλπασμό σε ομαλό έδαφος και πάνω από φυσικά εμπόδια (cross-country), αφού πρώτα αντιμετωπίσει ένα steeple-chase (άλλο τύπο αγωνίσματος με εμπόδια) σε διπλανό στίβο. Στους αγώνες αντοχής νικά το διώνυμο που κατορθώνει να διατρέξει όλη τη διαδρομή σε προκαθορισμένο χρόνο, τον οποίο όμως αγνοεί, μένοντας όσο μπορεί πιο κοντά σε μια μέση ταχύτητα που προβλέπεται από το πρόγραμμα και καθορίζεται σε μέτρα ανά λεπτό. Τα περισσότερα ή λιγότερα δευτερόλεπτα που περνούν για τη συμπλήρωση της διαδρομής τιμωρούνται με σχετική αναλογία βαθμών. Νικητής του πλήρους αγωνίσματος ι. είναι το διώνυμο που στις τρεις ημέρες των αγώνων θα αθροίσει τους λιγότερους αρνητικούς βαθμούς. Ιστορικά στοιχεία. Η τέχνη της ι. ανάγεται στους Σκύθες, που τη χρησιμοποίησαν κυρίως για στρατιωτικούς σκοπούς, όταν τον 19ο αι. π.Χ. αντιμετώπισαν τους Aρίους. Από τους Σκύθες, εννέα αιώνες αργότερα, διδάχθηκαν την ιππική τέχνη οι Ασσύριοι, οι Αιγύπτιοι και οι Έλληνες. Το πρώτο γνωστό σύγγραμμα της αρχαιότητας όμως που αναφέρεται στην ι. είναι το έργο Περί Ιππικής του Ξενοφώντα, που γράφτηκε το 400 π.Χ. Την ίδια περίοδο συγκέντρωναν μεγάλο ενδιαφέρον οι αρματοδρομίες, στις οποίες έπαιρναν μέρος και γυναίκες. Οι αρματοδρομίες αυτές περιλαμβάνονταν στα αγωνιστικά προγράμματα των μεγάλων πανελλήνιων γιορτών, όπως ήταν τα Ίσθμια, τα Νέμεα, τα Πύθια και τα Ολύμπια. Το πάθος για τους ιππικούς αγώνες πέρασε από την Ελλάδα στη Ρώμη, όπου έγιναν οι πρώτοι αγώνες στον Μέγα Ιππόδρομο (1ος αι. μ.Χ.). Οι οδηγοί των αρμάτων, οι ηνίοχοι, ήταν πρόσωπα μεγάλης εκτίμησης και μερικές φορές συμμετείχαν στους αγώνες οι ίδιοι οι αυτοκράτορες (Καλιγούλας, Κόμοδος, Καρακάλας κ.ά.). Μετά την κατάρρευση της Δυτικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας οι ιππικοί αγώνες εγκαταλείφθηκαν και οι ιππόδρομοι καταστράφηκαν. Στο Βυζάντιο όμως οι αγώνες αυτοί παρέμειναν για πολύ καιρό ακόμα δημοφιλείς. Κατά τον Μεσαίωνα αναπτύχθηκαν στη δυτική Ευρώπη νέα είδη ιππικών αγώνων, με τις γιόστρες, τις κονταρομαχίες και τα έφιππα κυνήγια, που διασκέδαζαν τους φεουδάρχες, οι οποίοι έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την εκτροφή των αλόγων. Ήταν η εποχή που η ι. σημείωσε μεγάλες προόδους και οδήγησε στη χρησιμοποίηση νέων ειδών σέλας και των αναβολέων (οι τελευταίοι ήταν άγνωστοι στους Ρωμαίους), ενώ τελειοποιήθηκαν τα συστήματα ι. και η χρήση του σπιρουνιού και του μαστιγίου. Μαζί με την ι. αναζωογονήθηκαν οι ιππικοί αγώνες, κυρίως στην Αγγλία. Από έγγραφο, που σώζεται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου, φαίνεται ότι ήδη το 1154 γίνονταν στο παζάρι του Γουέστ-Σμιθ, κοντά στην πρωτεύουσα, αγώνες για εμπορικούς σκοπούς και τα ωραιότερα και γρηγορότερα άλογα πωλούνταν σε πολύ υψηλές τιμές. Το 1512 εκδόθηκε ειδικό διάταγμα για τις ιπποδρομίες από τον Ερρίκο H’ και έγιναν οι πρώτοι κανονικοί αγώνες στο Στάντφορντ και στο Τσέστερ. Το 1617, με απόφαση του Ιακώβου A’, ιδρύθηκε στο Λίνκολ ο πρώτος κανονικός ιππόδρομος. Από τότε οι αγώνες των αλόγων που έσερναν ελαφρά άρματα και οι αγώνες των αλόγων με σέλα διαδόθηκαν σταδιακά σε όλο τον κόσμο και σιγά-σιγά απέκτησαν κανονισμούς. Από το 1793 τα καθαρόαιμα καταχωρούνταν σε ειδικό βιβλίο (stud-book), αναγνωρισμένο σε όλο τον κόσμο, με πληροφορίες για τη γενεαλογία τους. Πραγματικά, για να αναγνωριστεί ως καθαρόαιμο ένα άλογο έπρεπε να κατάγεται κατά άμεση αρρενογονία από έναν από τους τρεις επιβήτορες: Μάτσεμ (1748), Χέροντ (1753) και Έκλιψ (1764). Γεννημένα στην Αγγλία, τα τρία αυτά άλογα ήταν προϊόντα διασταυρώσεων ανάμεσα σε ζώα αραβικής, τουρκικής και βερβερικής ράτσας. ιππόδρομος. Βλ. λ. ιππόδρομος. Κάτοψη του ιπποδρόμου Φάρμσεν του Αμβούργου: 1. στίβος· 2. σημείο τερματισμού·3. στάβλοι· 4. ζυγιστήριο· 5. ταμεία στοιχημάτων· 6. θέσεις θεατών πρώτης θέσης· 7. δεύτερης θέσης· 8. τρίτης θέσης· 9. εστιατόριο· 10. μικρές λίμνες. Οι ηλικίες των αλόγων που παίρνουν μέρος σε ιπποδρομίες είναι μεταξύ 2 και 10 ετών για τα αρσενικά και 2 έως 7 ετών για τα θηλυκά άλογα (φωτ. ΑΠΕ). Στιγμιότυπο από αγώνα τροχασμού (φωτ. ΑΠΕ). Ιππικοί αγώνες: το άλογο πρέπει να εκτελέσει μία διαδρομή με εμπόδια. Για την τελική βαθμολογία υπολογίζονται ο χρόνος της διαδρομής και ο αριθμός των λαθών που σημειώθηκαν. 1. εμπόδιο πάνω σε θάμνους· 2. τοίχος με θάμνους και εμπόδιο· 3. εμπόδιο όξερ σε τοίχο και κιγκλίδωμα·4. κιγκλίδωμα με εμπόδια· 5. πέρασμα μονοπατιού με κιγκλιδώματα και εμπόδια· 6. τοίχος· 7. σύμπλεγμα τριπλού εμποδίου· 8. υδάτινο εμπόδιο με θάμνους· 9. τοίχος με εμπόδιο· 10. πέρασμα μονοπατιού με εμπόδια και θάμνους· 11. διπλό εμπόδιο τοίχου, τριπλό εμπόδιο και πέρασμα μονοπατιού· 12. σταυρός του αγίου Ανδρέα· 13. αγροτικό κιγκλίδωμα με εμπόδιο.